I. Cel stosowania obudowy wyrobisk
górniczych
2. Rodzaje wiązań obudowy drewnianej
4. Wykonanie obudowy ostatecznej
5. Podparcie stropu stosami i
organami
6. Obudowa wyrobisk w pokładach
nachylonych i stromych.
V. Obudowa metalowa wyrobisk
korytarzowych
b. Połączenia łuków – strzemiona
e. Wykonanie obudowy łukami
podatnymi
VII. Obudowa skrzyżowań wyrobisk
korytarzowych
IX. Obudowa wyrobisk ścianowych
Celem stosowania obudowy górniczej jest:
▬ zabezpieczenie przed zawałem
wyrobiska,
▬ ochrona ludzi przed opadającymi skałami ze
stropu i ociosów,
▬ utrzymanie przez ustalony czas
przekroju poprzecznego wyrobiska w wymiarach gwarantujących bezpieczne oraz
bezawaryjne prowadzenie: przewozu, transportu materiałów, wentylacji
i innych funkcji,
▬ niedopuszczenie do wyrobiska wód i
gazów z górotworu.
Obudowa powinna być:
▬ dostosowana do warunków
górniczo-geologicznych panujących w otoczeniu wyrobiska,
▬ dostosowana do wielkości,
przeznaczenia i czasu istnienia wyrobiska
wytrzymała oraz łatwa do wykonania i wymiany,
▬ odporna na gnicie i korozję,
▬ łatwa do transportu,
▬ bezpieczna w wykonaniu i
eksploatacji,
▬ bezawaryjna,
▬ jej zakup i wykonanie powinny być
ekonomicznie uzasadnione,
Obudowa górnicza wyrobiska składa się z
zespołu powtarzalnych elementów zwanych zestawami
obudowy. W zestawie obudowy możemy wyróżnić:
▬ elementy podstawowe
(np. stojak, stropnica, spągownica, łuk),
▬ elementy pomocnicze
(np. okorki, okładzina z siatki zgrzewanej, rozpory).
Np. w przypadku obudowy drewnianej
zestawem obudowy są odrzwia, a
elementem podstawowym są stojaki i stropnica, natomiast elementami
pomocniczymi są okorki i rozpory.
Sposób rozmieszczenia zestawów obudowy w wyrobisku górniczym
nazywa się systemem obudowy (np.
podłużny lub poprzeczny w stosunku do czoła przodka).
Obudowę górniczą można podzielić:
Według rodzaju wyrobiska i systemu
obudowy na:
▬ obudowę ścian,
▬ obudowę wyrobisk korytarzowych i komorowych,
▬ obudowę szybów.
Według sposobu pracy oraz podstawowych
cech konstrukcji na:
▬ obudowę podatną,
▬ obudowę sztywną,
Według stosowanego materiału na obudowę:
▬ drewnianą,
▬ metalową,
▬ kamienną,
▬ z tworzyw sztucznych,
▬ mieszaną.
Według rodzaju i sposobu współpracy z
górotworem na:
▬ podporową – zabezpiecza strop,
spąg i ocios wyrobiska poprzez ich podparcie, rozparcie lub podtrzymanie (np. obudowa
typu ŁP, sekcja obudowy ścianowej itp.)
▬ kotwową, zabezpieczającą wyrobisko za pomocą
kotwi spinających warstwy skalne,
▬ natryskową, wykonaną z materiału
samowiążącego np. betonu nałożonego na strop i ociosy,
▬ kombinowaną.
Niezależnie od powyższych podziałów
wyróżniamy obudowę ostateczną
(wykonywana z zamiarem pozostawienia jej na cały czas używalności wyrobiska)
oraz obudowę tymczasową (zabezpiecza
wyrobisko w trakcie wykonywania obudowy ostatecznej).
Pomimo pewnych wad (palność, butwienie,
niska wytrzymałość, wysoki koszt) obudowa drewniana w pewnych przypadkach
znajduje nadal zastosowanie.
Sposoby zabudowy obudowy drewnianej mogą
być:
▬ stojakami
– zabudowanymi pojedynczo, (rys. 1a),
▬ krzyżami, (rys. 1b),
▬ stropnicami w gniazdach,
(rys. 1c),
▬ złożone,
to jest stojakami i stropnicami, biegunami, zastrzałami, rozporami, stosami,
itd.), (rys. 1d),
▬ inne – stosami, organami.
Rys. 1. Sposoby zabudowy wyrobiska górniczego
pojedynczym stojakiem
Obudowę stojakami, krzyżami stosuje się
przy zwięzłych i mocnych skałach stropowych. Natomiast zabudowa stropnicami w
gniazdach wymaga zwięzłych skałach ociosowych. Stropnica umieszczona zostaje
pod stropem w gniazdkach z zawodami lub oparta na stalowych wspornikach
zakotwionych w ociosie. Obecnie w polskim górnictwie węglowym ten rodzaj
zabudowy nie jest praktycznie stosowany.
W warunkach słabych ociosów, występowania
nacisków pionowych, poziomych lub obydwu form łącznie stosuje się obudowę złożoną
(odrzwiową w różnych odmianach).
W zależności od konstrukcji rozróżnia się
odrzwia:
▬ otwarte,
▬ zamknięte.
W zależności od możliwości przejmowania
obciążeń rozróżnia się obudowy:
▬ normalną,
▬ wzmocnioną zastrzałami,
▬ wielobokową.
W zależności od miejsca lokalizacji
rozróżnia się:
▬ obudowę wyrobisk poziomych lub słabo
nachylonych,
▬ obudowę wyrobisk nachylonych i stromych.
Odrzwia stanowią pojedynczy zwykły zestaw
obudowy złożonej ze stropnicy, co najmniej dwóch stojaków i elementów
pomocniczych. Rozróżnia się odrzwia zwykłe otwarte (rys. 1d) lub zamknięte (rys.
2) stosowane tam, gdzie występuje wyciskanie spągu. Stojaki ze stropnicą
łączone są za pomocą wiązań. W przypadku występowania większych ciśnień w
wyrobiskach korytarzowych stosuje się dodatkowe stojaki środkowe, czyli tzw.
pośredniaki.
Rys. 2.
Odrzwia zamknięte.
Tworząc konstrukcje obudowy złożonej
dokonuje się połączenia stojaka ze stropnicą, które nazywamy wiązaniem.
Najczęściej stosowanych wiązaniem w
górnictwie polskim jest wiązanie polskie
oraz rzadziej niemieckie i szwedzkie.
Wymaga wykonania w grubszym końcu stojaka
półokrągłego wycięcia, tzw. olunku, w którym to wycięciu spoczywa stropnica.
Olunek (rys. 3) wykonuje się
cylindryczną piłą mechaniczną na powierzchni lub siekierą na miejscu zabudowy.
Rys.3.
Wiązanie polskie
a) widok wiązania polskiego
b) olunek dobrze wykonany
c) olunek źle wykonany
Wiązanie polskie jest łatwe do wykonania i
pracuje dobrze przy nacisku pionowym na stropnicę. Rysunek 4 przedstawia
wyrobisko korytarzowe zabudowane obudową drewnianą z wiązaniem polskim. Przy
nacisku bocznym stojaki mają tendencję do zsuwania się do wyrobiska. W takich
przypadkach zabezpiecza się odrzwia rozporą zwaną podstropnicą (rys.5).
Do błędów najczęściej spotykanych przy
wykonywaniu w przodkach olunku należą: wykonanie olunku piłą ręczną, wykonanie
olunku wąskiego i głębokiego, niewłaściwy dobór średnicy stojaka do średnicy
stropnicy, wykonanie olunku w płaszczyźnie skośnej do osi stojaka.
Rys.
4. Wyrobisko górnicze zabudowane odrzwiami polskimi
Rys. 5. Rozpora stosowana przy bocznym
ciśnieniu.
Wiązanie niemieckie (rys. 6) wymaga dokładnego wykonania. Wiązanie to pracuje dobrze
zarówno przy ciśnieniu pionowym z góry, jak i przy ciśnieniu z boku.
Rys.
6. Wiązanie niemieckie
a) na ciśnienie z góry,
b) na ciśnienie z boku,
c, d) wadliwe wykonanie wiązania
Wiązanie szwedzkie (rys. 7), stosowane przy ciśnieniach występujących od stropu i
ociosów. Polega na styku płaszczyzny stojaka i stropnicy pod pewnym kątem.
Rys. 7.
Wiązanie szwedzkie.
W postępującym przodku po odsłonięciu
stropu należy natychmiast wykonać obudowę
tymczasową (rys 8). W tym celu po przeprowadzeniu
obrywki zawieszamy na podwieszkach (wieszaki) dwa podciągi (udźwigi) wysunięte
do czoła przodka, na których kładziemy stropnicę. Między stropnicę i strop
wkładamy okorki lub przy większych wyrwach w stropie połowice albo okrąglaki.
Następnie podciągi klinujemy na podwieszkach, co powoduje dociągnięcie
stropnicy do stropu. Całość wykonana w ten sposób stanowi obudowę tymczasową.
Rys.8. Wykonywanie odrzwi za pomocą podciągów
a) Widok obudowy tymczasowej,
b) schemat rozmieszczenia elementów obudowy,
c) sposób oklinowania podciągów.
1 — stropnica podwieszona w przodku na
podciągach,
2, 3 — podciągi (udźwigi),
4, 5, 6, 7 — podwieszki,
8, 9 — stropnice podbudowane stojakami
(kompletne odrzwia),
10, 11 — miejsca, w których będą zabudowane
stojaki po wybraniu urobku,
12 — kliny
Po wybraniu urobku, pod podwieszoną
stropnicą budujemy stojaki. Musimy pamiętać, aby stojaki były zabudowane zgodnie
z godzinami, czyli wyznaczonym kierunkiem. Okorki lub połowice opinające strop
lub ociosy powinny być unieruchomione przez oklinowanie. Odrzwia drewniane
upodatnia się przez zabudowanie zaciosanych stojaków w stopie (rys. 9). Stopa stojaka powinna znajdować
się na spągu w specjalnie wykonanym gniazdku.
Rys.
9. Zaostrzenie stojaka w celu zwiększenia podatności obudowy przy ciśnieniu
pionowym
Wszelkie pustki między obudową a ociosami
i stropem wyrobiska powinny być szczelnie wypełnione, przy czym przy obudowie
drewnianej można wypełnić je przez wyklocowanie drewnem. Odległość między
odrzwiami może wynosić max
Rys.
10. Związanie stropnicy ze stojakiem
a) klamrą ciesielską
b) linką stalową
Jednocześnie musimy pamiętać, że co
wyrobisko to inne warunki górniczo-geologiczne i wymagania techniczne, które ma
spełniać, dlatego występują różnice w wykonawstwie obudowy.
Stos
zwany kasztem, stanowi podporę stropu wyrobiska górniczego charakteryzującą się
dużą podpornością oraz dużą po wierzchnią podstawy, dzięki której utrzymuje on
bez rozparcia stałą równowagę w pozycji stojącej. Stosy drewniane wykonywane są
z okrąglaków lub kantówek układanych krzyżowo na sobie (rys. 11). Stos
może być pusty lub wypełniony kamieniem.
Rys. 11. Stos drewniany
Gęsty szereg stojaków ustawiony wzdłuż
lub w poprzek wyrobiska dla podparcia stropu i zabezpieczenia od strony zawału
nazywamy organami (rys. 12).
Rys.
12. Organy
Zagadnienie jest bardzo szerokie i
dotyczy wyrobisk prowadzonych po nachyleniu lub po rozciągłości w pokładach
nachylonych i stromych.
Rys.
13. Stawianie stojaków przy nachyleniu.
Jeżeli chodnik prowadzony jest po
rozciągłości w pokładzie o dużym nachyleniu, to większe ciśnienie występuje od
strony ociosu górnego. Jeżeli opinka opiera się bezpośrednio o stojaki, to
występujące tu duże ciśnienie boczne przenosi się na stojaki i łamie je.
Najlepiej w takich warunkach zastosować, poza normalnymi odrzwiami, specjalną
obudowę składającą się ze słupów 1 zabudowanych w gniazdkach poza
stojakami odrzwi i na nich zakładać opinkę 2 (rys. 14).
Rys.
14. Obudowa chodnika prowadzonego po rozciągłości w pokładzie nachylonym bez
przybierki spągu i stropu.
Inne rozwiązania obudowy w pokładach
nachylonych pokazano na rysunku 15.
Rys.
15. Obudowa drewniana w pokładach nachylonych.
Stosuje się ją do obudowy głównych
wyrobisk udostępniających, wyrobisk komorowych oraz do obudowy szybów. Obudowa
kamienna jest obudową sztywną. Można ją częściowo upodatnić przez stosowanie
wkładek upodatniających (z twardego drewna) lub wykonanie podsadzki z drobnego
kamienia (poduszki skalnej) między nią a górotworem.
Obudowę kamienną wykonuje się z cegły, betonitów, betonu i żelbetu.
Zależnie od warunków
górniczo-geologicznych i ciśnień, jakie działają na obudowę, stosuje się różne
kształty obudowy kamiennej (rys. 16).
Rys.
16. Kształty obudowy kamiennej.
Obudowę kamienną można podzielić na: murową, natryskową, betonową, żelbetową i prefabrykowaną.
Powstaje ona przez odpowiednie ułożenie i
połączenie ze sobą cegły lub betonitów (bloczki betonowe) na zaprawie
cementowej. Można w niej wyróżnić: fundament, mury ociosowe, wezgłowie
sklepienia i sklepienie.
Rys. 17. Proces wznoszenia obudowy murowej
Obudowę murową wykonuje się w wydrążonym i
zabezpieczonym obudową tymczasową wyrobisku w odległości 10 do 15 m od czoła
przodku. Wznoszenie obudowy murowej pokazano na rysunku 17.
▬
Fundamenty pod mury ociosowe zakłada się
na głębokości 0,3 do 0,5 m od spodku wyrobiska. Może
on być wykonany z kamienia naturalnego, z betonu lub cegły.
▬
Mury ociosowe wznosi się na fundamentach
układając warstwy cegieł oraz kontrolując ich ułożenie poziomicą i pionem.
Grubość murów i sklepień z cegły wykonuje się zazwyczaj na
1,5 lub 2 cegły, tj. 38 lub 51
cm. Cegły (rys. 18) produkuje się
o różnych wymiarach, Najczęściej wymiary cegieł wynoszą 25
× 12 × 6,5 cm, natomiast grubość spoiny przyjmuję się, że wynosi 1
cm. Cegły układa się według określonego
układu, czyli wiązania.
▬
Sklepienie może mieć kształt odcinka
koła, półkola lub paraboli. Wykonuje się je na deskowaniu wspartym na krążynach
o krzywiźnie odpowiadającej krzywiźnie sklepienia. Krążyny wykonane są z desek
lub stali. Sklepienie muruje się począwszy od wezgłowi do szczytu. W szczycie
umieszcza się klin z ociosanej cegły zwany zwornikiem. Krążyny można usunąć po
związaniu zaprawy w spoinach, a więc najwcześniej po upływie 48 godzin od
chwili zakończenia murowania.
Obudowę można powiązać z górotworem albo
za pomocą za prawy wiążącej mury i sklepienie ze skałami otaczającymi lub za
pomocą podsadzki wykonanej z drobnego kamienia.
Rys. 18. Cegła pełna
Stanowi monolit z betonu. Wykonuje się ją
odcinkami długości 4 do
Rys.
19. Deskowanie obudowy betonowej.
Można ją podzielić na:
▬ zwykłą, wykonywaną bezpośrednio w wyrobisku w
formie monolitu,
▬ prefabrykowaną, złożoną z
prefabrykowanych segmentów wykonanych na powierzchni i montowaną w wyrobisku (rys. 20).
Rys.
20. Obudowa żelbetowa pierścieniowa z elementów prefabrykowanych
Obudowa natryskowa (torkretowa) stanowi obudowę
górniczą wykonaną z warstwy betonu nałożonego przez natryskiwanie na strop i
ociosy w celu ich umocnienia lub uszczelnienia. Obudowa betonem natryskowym
stanowi obudowę sztywną przystosowaną do przenoszenia obciążeń statycznych,
ochrania górotwór przed odspajaniem się odłamków, zapobiega wietrzeniu.
Obecnie stosuje się bardzo często
połączenie obudowy natryskowej z obudową typu ŁP i opinką z siatki zgrzewanej. Jest to rozwiązanie szybkie w
wykonaniu i tanie.
Istnieją dwie metody wykonywania betonu natryskowego:
▬ metoda sucha
- przygotowana uprzednio sucha masa betonowa podawana jest przy pomocy
sprężonego powietrza rurociągiem elastycznym do dyszy natryskowej gdzie
następuje mieszanie suchej masy betonowej z wodą a następnie tak przygotowany
beton z dużą prędkością jest natryskiwany na strop i ociosy;
▬ metoda mokra
- dozowanie i mieszanie wszystkich składników betonu następuje w betoniarce a
następnie tak przygotowana mieszanina jest transportowana pneumatycznie lub
hydraulicznie rurociągiem elastycznym do dyszy natryskowej.
Obecnie w wyrobiskach chodnikowych
stosuje się głównie obudowę chodnikową stalową. Jest ona znacznie wytrzymalsza
na ciśnienie górotworu niż obudowa drewniana, trwalsza, szybsza w montażu, można
jej użyć wielokrotnie co w efekcie powoduje, że jest tańsza w eksploatacji.
Rozróżniamy obudowę stalową sztywną i podatną.
Obudowa sztywna ma sporadyczne zastosowanie w skałach sztywnych, gdzie nie
jest dopuszczalne obniżenie stropu. zastosowanie w
skałach sztywnych, gdyż nie dopuszcza ona do pękania i obniżania się stropu.
Obudowa stalowa sztywna może być
zbudowana z:
▬ odrzwi prostokątnych złożonych ze stropnicy
podpartej sztywnymi stojakami, całość połączona jest na sztywno tzw. butami,
▬ odrzwi łukowych połączonych ze sobą przy pomocy
złączy sztywnych.
Najpopularniejszym przedstawicielem tego
typu obudowy stosowanym w wyrobiskach korytarzowych są odrzwia wykonane z łuków
podatnych, inaczej
krótko obudowa ŁP. Obudowa ta znalazła w górnictwie bardzo
szerokie zastosowanie. Stosowana jest do obudowy wyrobisk korytarzowych, gdzie
występują duże ciśnienia pionowe i boczne. Jest w znacznym stopniu odporna na
duże ciśnienia statyczne pionowe i boczne oraz ciśnienie dynamiczne.
Odrzwia składają się z łuku stropnicowego
i dwóch łuków ociosowych, łączonych strzemionami (rys. 21). Przy
większych przekrojach odrzwi stosuje się obudowę czteroczęściową, składającą
się z dwóch łuków ociosowych i dwóch łuków stropnicowych.
W skład obudowy łukami podatnymi wchodzą
również okładziny, rozpory, a przy miękkich spągach płyty spągowe ( betonowe
tzw. pestki lub stalowe).
Rys. 21. Obudowa łukami podatnymi ŁP
Łuki podatne wyrabiane są z
kształtowników stalowych profilu korytkowym
lub V (rys. 22). Profil
korytkowy został zastąpiony profilem V,
który ma lepsze parametry wytrzymałościowe.
Rys.
22. Profile korytkowy i V w przekroju poprzecznym
Kształtowniki
o profilu korytkowym (zwanym także profilem TH) posiadają dwa
profile KS i KO. Łuki stropnicowe mają mniejszy profil (KS), aby mogły wchodzić
w korytka łuków ociosowych (o profilu KO). Na przykład symbol KS 21 oznacza
profil korytkowy stropnicowy o masie 21 kg/m.
Odrzwia łukowe podatne ŁP występują w
dziesięciu wielkościach oznaczonych ŁP 1, ŁP 2 itd. W załączniku
1 podano wymiary i masę poszczególnych
wielkości odrzwi ŁP o profilu korytkowym. Obecnie obudowa ŁP o profilu TH nie
jest stosowana, można ją spotkać jedynie w starych wyrobiskach Profil TH
zastąpił profil V.
Kształtowniki
o profilu V mogą być o przekroju: V21, V25, V29, V32,
V36 i V44. Oznaczenie V oznacza typ
kształtownika, a 21 itd. masę w
kilogramach na 1 mb. Przyjmuje się zasadę im większe ciśnienie na obudowę tym
większy przekrój profilu.
W zależności od konstrukcji rozróżnia się
dwa rodzaje łuków: ociosowy z odcinkiem prostym na dolnym końcu łuku i stropnicowy
o jednakowym promieniu na całej długości.
W zależności od przeznaczenia rozróżnia
się dwie odmiany łuków: do odrzwi trzyczęściowych (zał. 2)
i do odrzwi czteroczęściowych (zał. 3). Niezależnie
od w/w odmian odrzwi znalazły zastosowanie inne rozwiązania konstrukcyjne
obudowy na bazie profili stalowych (zał. 4).
W zależności od typu odrzwi występują
różne oznaczenia, np.:
ŁP9/V29/A
oznacza łuk podatny o wielkości odrzwi 9 wykonany z kształtownika V29, do
odrzwi trzyczęściowych, typoszeregu A[1],
ŁP16/V36/4/A oznacza
łuk podatny o wielkości odrzwi 16 wykonany z kształtownika V36 do odrzwi
czteroczęściowych typoszeregu A.
Wymiary i masę łuków typu V podano w załącznikach 2
i 3.
Elementy odrzwi o profilu korytkowym (TH)
połączone są strzemionami typu K (kabłąkowe)
(rys. 23). Strzemiona
powinny być umieszczone w odległości od siebie
Rys.
23. Połączenia łuków o profilu korytkowym
a) połączenie łuków ŁP o profilu
korytkowym za pomocą kabłąków
b) strzemiona do łączenia luków ŁP
1
— śruba kabłąkowa, 2 — nakrętka, 3 — podkładka (łubek)
Odrzwia o profilu „V” połączone są strzemionami
typu SD (rys. 24). Strzemię
typu SD składa się z następujących
części: jarzma dolnego, jarzma górnego i dwóch śrub z nakrętkami.
Rys.
24. Strzemię dolne
Dla kształtowników V21, V25 i V29
stosujemy połączenia dwustrzemieniowe SD21, SD25 i SD29 składające się z
strzemion górnego i dolnego. Sposób montażu takich strzemion przedstawia
rysunek 25.
Rys.25.
Przykłady połączeń łuków z kształtowników o profilu „V” dwoma strzemionami
Dla kształtowników V32, V36 i V44 stosujemy
połączenia trójstrzemieniowe SD32, SD36 i SD44 składające się z strzemion
górnego, środkowego i dolnego. Sposób montażu takich strzemion przedstawia
rysunek 26.
Rys.26.
Przykłady połączeń łuków z kształtowników o profilu „V” trzema strzemionami
Śruby strzemion muszą być dokręcane z
określonym momentem (załącznik 5) kluczem dynamometrycznym (rys. 27). Śruby należy kontrolować i dokręcać jeszcze przez parę
następnych dni po zabudowaniu obudowy.
Rys.
27. Klucz dynamometryczny
Okładziny stanowią istotny element
obudowy odrzwiowej podatnej. Zapewniają one zarówno opięcie wyłomu skalnego
wyrobiska oraz rozparcie i powiązanie poszczególnych odrzwi.
Opięcie wyłomu skalnego:
▬ zabezpiecza ludzi i urządzenia
pracujące w wyrobisku przed opadem odłamków skalnych,
▬ przenosi ciśnienie górotworu na odrzwia,
▬ przeciwdziała odprężeniu się skał za
obudową.
Okładziny mogą być żelbetowe (tzw.
betoniki) i stalowe. Obecnie najpopularniejsze są stalowe wykonane z siatki
zgrzewanej o różnej grubości i szerokości.
Ustalają odległość, w jakiej stawiane są
odrzwia oraz zapewniają stateczność obudowy. Obecnie stosuje się rozpory
stalowe o dwustronnym kierunku działania. Przyjmuje się, że na jeden łuk ŁP
muszą przypadać minimum dwie rozpory zabudowane tak aby tworzyły ciąg
współosiowy z pozostałymi rozporami.
Sposób wykonania obudowy tymczasowej
zależy od metody drążenia wyrobiska korytarzowego.
W przypadku drążenia przy pomocy kombajnu
chodnikowego stropnicę podnosimy przy pomocy ramienia urabiającego, zakładamy
siatkę zgrzewaną na strop i następnie dociskamy ją ramieniem kombajnu do
stropu. Pod tak zabezpieczony strop możemy bezpiecznie wejść i dokończyć
wykonywanie obudowy. Można to zobaczyć na szkicu w załączniku 6
oraz prześledzić na filmie 1. Film
przedstawia stawianie obudowy ŁP nie do końca zgodnie z przepisami bhp, ale za
to świetnie przedstawia pracę górnika w przodku w latach osiemdziesiątych
ubiegłego wieku.
Film
1. Źródło You Tube |
Natomiast, gdy drążymy wyrobisko przy
pomocy MW (materiałów wybuchowych) wykonanie obudowy tymczasowej jest bardziej
pracochłonne i niebezpieczne. Po odpaleniu MW w przodku znajduje się stos
urobku a nad nim odsłonięty strop. W pierwszej kolejności musimy oberwać łomem
słabe skały, następnie przesuwamy podciągi z szyn (1) (rys. 28 oraz załącznik
7)
w kierunku czoła przodka. Na podciągi wsuwamy stropnicę ŁP (3), następnie układamy podkłady drewniane (2) i całość dociągamy do stropu śrubami na wieszakach (4). Pod tak zabezpieczony strop możemy
wejść i wybierać urobek. Przed opadem skał z czoła przodka zabezpiecza nas
profil stalowy (5) przymocowany do
podciągu. Po wybraniu urobku przystępujemy do zabudowy pomostu roboczego, który
może być zawieszony na prętach stalowych (6)
zakotwionych w ociosie lub na drabinach stalowych opartych o ocios. Następnie
przystępujemy do wykonania obudowy ostatecznej.
Rys.
28. Obudowa tymczasowa w wyrobisku korytarzowym prowadzonym w obudowie ŁP
Do
podwieszonej na podciągach stropnicy dostawimy łuki ociosowe zgodnie z
godzinami (kierunkiem), zakładamy strzemiona, sprawdzamy zakładki (długość
połączenia łuku ociosowego z stropnicą, patrz zał. 1, 2, 3), dokręcamy kluczem dynamometrycznym nakrętki na
śrubach strzemion. Dolne końce łuków ociosowych stawia się w gniazdach
wykonanych w spągu lub w przypadku miękkich skał na stopach podporowych.
Zakładamy rozpory. Kończymy wykonywanie opinki ociosów i stropu. Pustą
przestrzeń miedzy obudową a ociosem i stropem wypełniamy skałą. Ponownie
dokręcamy strzemiona. Musimy zwrócić uwagę na prawidłowe wsunięcie łuku
stropnicowego do łuku ociosowego, aby zachować prawidłowy kształt odrzwi ŁP (rys. 29).
Rys.
29. Prawidłowe połączenie łuków odrzwi ŁP.
W wyrobiskach o nachyleniu mniejszym od
25° łuki ustawia się prostopadle do osi wyrobiska. Jeżeli nachylenie wyrobiska
jest większe od 25°, to łuki przechyla się górą o 5° (rys. 30).
Rys.
30. Stawianie odrzwi obudowy ŁP w wyrobiskach nachylonych.
Mimo prawidłowo wykonanej obudowy na skutek
dużych ciśnień statycznych i dynamicznych obudowa może ulec znacznym
deformacjom co przedstawia rysunku 31.
Rys.
31. Zdeformowana obudowa typu ŁP.
Obudowa kotwowa wzmacnia górotwór wokół
wyrobiska za pomocą kotwi.
Stosując kotwie w stropie wyrobiska
możemy:
— przypiąć skały znajdujące się wewnątrz
naturalnego sklepienia ciśnień do skał położonych poza jego zasięgiem (rys. 32a),
— spiąć warstwy leżące w zasięgu kotwi (rys. 32b),
Rys.
32. Charakter pracy kotwi w górotworze
a — przypięcie mało wytrzymałych warstw
skalnych 2 do skał mocnych 1,
b — spięcie cienkich warstw stropowych w
pakiet zapewniający wyższą wytrzymałość.
Obudowa kotwowa powinna być wykonana
bezpośrednio po wydrążeniu jednego pola wyrobiska, zanim skały stropowe ulegną
poluzowaniu.
Kotwienie stropu obejmuje trzy zasadnicze
czynności:
▬ wiercenie otworów kotwowych,
▬ rozparcie kotwi w otworach,
▬ spięcie warstw górotworu przez założenie
stropnic lub płyt oporowych i dokręcenie nakrętek.
Do wiercenia otworów używa się wiertarek
górniczych z podpórkami lub specjalnie w tym celu skonstruowanych kotwiarek (załącznik 8). Po wywierceniu otworu
wkłada się kotew i rozpiera się ją na dnie otworu w sposób zależny od rodzaju
kotwi. W razie stosowania stropnic podpiera się je tymczasowymi stojakami.
Bardzo popularna jest obudowa kotwowa w
połączeniu z stropnicami o profilu korytkowym lub „V”, które są podparte stojakami drewnianymi lub stalowymi na stałe (załącznik 9).
Obudowę taką nazywamy kotwowo-podporową. Innym rozwiązaniem jest przykotwienie
siatki zgrzewanej kotwami tak jak na rysunku poniżej.
Rys.
Strop wyrobiska korytarzowego zabudowany kotwami.
Kotwie ze względu na zasadę pracy można
podzielić na kotwie:
▬ klinowe,
▬ ekspansywne (szczękowe),
▬ wklejane
o umocowaniu odcinkowym lub
o utwierdzeniu ciągłym.
Kotwie
klinowe, w których utwierdzenie w dnie otworu
spowodowane jest przez dobicie żerdzi (młotkiem pneumatycznym) co powoduje
rozparcie klina. Wstępne naprężenie żerdzi uzyskuje się przez dokręcenie nakrętki
na końcówce kotwi (rys. 33).
Rys.
33. Kotew klinowa
1
—klin,
2
— żerdź (cięgno),
3
— podkładka,
4
— nakrętka
Kotwie
ekspansywne, w których głowica
żerdzi połączona jest z rozpieraczem naciskającym na szczęki. Obrót żerdzi powoduje
nacisk rozpieracza na szczęki i utwierdzenie kotwi w końcowym odcinku otworu (rys. 34 i 35). Kotwie te można rabować.
Stosowane są szeroko w górnictwie miedziowym.
Rys. 34. Kotew ekspansywna typ KE-3
1
— żerdź,
2
— rozpieracz,
3
— szczęka,
4
— sprężyna,
5
— podkładka zasadnicza,
6
— nakrętka,
7—
podkładka pomocnicza,
8—
śruba
Rys. 35. Kotew ekspansywna PS ze stożkiem
rozporowym
1-
żerdź
2
– rozpieracz
3
– szczęka
4
– podkładka
5
– nakrętka zasadnicza
6
– nakrętka pomocnicza
Kotwie
wklejane można podzielić na dwie zasadnicze
grupy:
▬ kotwie z wklejeniem odcinkowym (rys. 36a),
▬ kotwie z wklejeniem ciągłym (rys. 36b).
Rys.
36. Kotwie wklejane POK 36 (przystosowane do otworów o średnicy
a — kotew wklejana o wklejeniu odcinkowym, b — kotew wklejana o
wklejeniu ciągłym
1 — tworzywo wklejające, 2 — żerdź kotwowa, 3 — pierścień
oporowy, 4 — uszczelka gumowa Φ
Kotew wklejana złożona jest z kotwi
właściwej i masy klejącej. Masa klejąca przygotowana jest w tzw. ładunkach
wklejających zawierających klej dwuskładnikowy, z którego po wymieszaniu w
otworze powstaje spoiwo łączące żerdź kotwi z górotworem. Ładunki wklejające
umieszczone są w fiolkach szklanych lub plastikowych.
Żerdź w chwili montażu ma za zadanie
rozbicie ładunków wklejających oraz wymieszania masy wklejającej w otworze
przed jej związaniem. Do tego celu służy użebrowanie żerdzi i uchwyt,
umożliwiający połączenie z wiertarką w celu wprawienia jej w ruch obrotowy.
Kotwie wklejane POK 36 osiągają po 10
minutach nośność 50 kN, a po 20 minutach nośność ich dochodzi do 130 kN.
Elementy pomocnicze kotwi wklejanych
stanowią podkładki i nakrętki, uszczelki i zaciski. Kotwie POK 36 mają dwa
rodzaje nakrętek i podkładek. Są to:
▬ podkładka i nakrętka pomocnicza,
▬ podkładka i nakrętka zasadnicza.
Podkładka i nakrętka zasadnicza służą do
nadania kotwom wstępnego naciągu, a więc potrzebne są tylko do kotwi odcinkowo
wklejanych. Do podtrzymania opinki służy zestaw podkładki i nakrętki
pomocniczej.
Obudowa kotwowa ma wiele zalet. Daje ona dużą
oszczędność materiałów do obudowy, umożliwia zmniejszenie wyłomu wyrobiska,
gdyż nie powoduje zmniejszenia jego wymiarów oraz przy zmechanizowanym
wierceniu otworów kotwowych wymaga mniejszego nakładu pracy niż inne rodzaje
obudowy, a przez to przyczynia się do „zwiększenia postępu i zmniejszenia
kosztów wykonania robót.
Skrzyżowania[2]
wyrobisk korytarzowych są narażone na wzmożone ciśnienie statyczne i dynamiczne
górotworu. Wzrost ciśnienia potęguje duży przekrój poprzeczny samego
skrzyżowania.
O wyborze rodzaju obudowy połączeń
wyrobisk korytarzowych decydują:
▬ warunki geologiczno-górnicze,
▬ czas użytkowania wyrobiska,
▬ przyjęte metody drążenia.
Najprostszym typem skrzyżowania jest
skrzyżowanie wyrobisk chodnikowych w obudowie drewnianej pod kątem prostym. W
miejscu przewidywanego rozpoczęcia nowego wyrobiska (rys. 37) zakłada się podciąg pomocniczy 1, podpierając nim stropnice 3,
następnie usuwa się stojaki w miejscu rozpoczęcia wybierki calizny. Z kolei
zabudowuje się podciąg ostateczny 2 i usuwa podciąg pomocniczy 1. W
przypadku zwiększonego ciśnienia górotworu lub większej szerokości d nowego wyrobiska stosuje się szyny
kolejowe lub profile stalowe korytkowe lub „V”.
Rys.
37. Schemat wykonania obudowy drewnianej odgałęzienia pod kątem prostym
wykonanego od chodnika wyjściowego
Obudowa odgałęzienia musi być wykonywana
ze szczególną ostrożnością oraz zgodnie z dokumentacją.
Obecnie najczęściej spotykane jest
skrzyżowanie wykonane w obudowie ŁP. Wyrobiska mogą się łączyć ze sobą pod
kątem prostym lub ostrym tak jak przedstawia to rysunek 38. W tym rozwiązaniu
najbardziej narażone na odkształcenia są elementy łukowe w narożniku
rozwidlenia. Aby wzmocnić całe skrzyżowanie zabudowuje się dodatkowe podciągi
na łukach ociosowych i stropnicowych obudowy ŁP, które wykonane są z szyn.
Sklepienie pomiędzy ostatnimi o największym wymiarze odrzwiami a narożnikiem
zabezpiecza się najczęściej krótkimi stalowymi stropnicami opartymi jednym
końcem w narożniku, a drugim na stropnicy odrzwi o największym wymiarze.
Stropnice te spięte są strzemionami ze stropnicami odrzwi. Rysunki innych
skrzyżowań wyrobisk korytarzowych przedstawia załącznik
10.
Rys.
38. Wykonywanie skrzyżowania (rozwidlenia) obudowy metalowej ŁP
1
— odrzwia o największym wymiarze,
2
— odrzwia o wymiarach normalnych,
3,
4 — stalowe stropnice zabezpieczające strop pomiędzy odrzwiami o największym
wymiarze i odrzwiami normalnymi
Szczególnym przypadkiem skrzyżowania jest
połączenie chodnika podścianowego lub nadścianowego z dowierzchnią ścianową. Czas
istnienia powyższego połączenia jest krótki. Występują tam duże koncentracje
ciśnień. Jednocześnie z uwagi na zabudowane tam maszyny wymagane jest duże pole
powierzchni skrzyżowania (załącznik
11).
Zasady jakie obejmują zabudowę skrzyżowań
dotyczą także zabudowy wnęk i obejść (załącznik
12).
Obudowa mieszana jest to obudowa
górnicza, której elementy wykonane są z różnego rodzaju materiału (np. stojaki
drewniane a stropnice metalowe).
W wyrobiskach korytarzowych stosuje się:
▬ obudowę stalowo-drewnianą,
▬ obudowę stalowo-kotwową,
▬ obudowę stalowo-murową (również w wyrobiskach
komorowych).
Obudowę
stalowo-drewnianą w wyrobiskach korytarzowych stanowią odrzwia
proste złożone ze stojaków drewnianych i stropnic stalowych. Stropnice wykonuje się z szyn, lub prostych
profili stalowych takich jak do łuków obudowy ŁP.
Obudowę
stalowo kotwową w wyrobiskach korytarzowych stanowią
najczęściej odrzwia stalowe złożone z profilu stalowego korytkowego lub „V”,
który podparty jest stojakami stalowymi. Dodatkowo strop jest zakotwiony.
Obudowę
stalowo-murową stawia się w wyrobiskach, których czas
istnienia jest długi. W celu zmniejszenia pracochłonności wykonywania obudowy
murowej stosuje się mury ociosowe proste, na których opierają się stalowe
stropnice. Stropnice stalowe opierają się na murach (rys. 39).
Rys.
39. Chodnik w obudowie stalowo-murowej
1
— stropnica stalowa,
2
— okładziny żelbetowe,
3
— podkładki drewniane lub stalowe
4
— mur
5
— ściek
Pewną odmianą obudowy mieszanej jest
obudowa kombinowana, której ścianki są wykonane z kilku rodzajów materiałów.
Najczęściej są to łuki podatne, na które jest położony beton lub postawiony mur
z cegły.
Warunki, w jakich pracuje obudowa
wyrobisk wybierkowych (ścianowych) różnią się od warunków, w jakich pracuje
obudowa wyrobisk korytarzowych.
Wyrobiska wybierkowe charakteryzują się krótkim
czasem istnienia i dużą powierzchnią odkrytego stropu. Obudowa tych wyrobisk
narażona jest na duże ciśnienie górotworu, dlatego powinna być wykonywana
bardzo starannie i w jak najkrótszym czasie, aby strop nie zdążył popękać. Musi
być ona zawsze doprowadzona do samego przodku, aby praca odbywała się pod
zabudowanym stropem. Powyższe kryteria spełnia obudowa zmechanizowana. Z tej to
przyczyny rezygnuje się z innych typów obudów ścian na korzyść obudów
zmechanizowanych współpracujących z kombajnami i przenośnikami
zgrzebłowymi.
Zebrał i opracował: Czesław Zając luty
2004, październik 2008, styczeń 2018
ROZPORZĄDZENIE
MINISTRA ENERGI
w sprawie szczegółowych
wymagań dotyczących prowadzenia ruchu podziemnych zakładów górniczych
………………………………………………………………………..
§119. 1. Obudowę wyrobiska dostosowuje się do warunków geologiczno-górniczych.
2. Obudową zabezpiecza się strop niezwłocznie po odsłonięciu, uwzględniając stosowaną technologię prowadzenia robót
3. W wyrobiskach drążonych w skałach dostatecznie mocnych, niegrożących zawałem, po dokładnym rozeznaniu warunków geologiczno-górniczych oraz przeprowadzeniu badań górotworu kierownik ruchu zakładu górniczego zezwala na niestosowanie obudowy.
4. Wyrobiska, w których nie wykonano obudowy, kontroluje się z częstotliwością określoną przez kierownika działu górniczego.
§120. 1. Dobór obudowy w poszczególnych wyrobiskach jest dokonywany przez kierownika działu górniczego na podstawie:
1) warunków górniczo-geologicznych
2) opinii uczelni albo instytutu badawczego —w przypadku wyrobisk zlokalizowanych w odległości niewiększej niż 4m pod gruzowiskiem zawałowym.
2. Dobór obudowy:
1) szybów lub szybików i wlotów do szybów lub szybików,
2) wyrobisk o przekroju poprzecznym większym niż 30 m2 w zakładach górniczych wydobywających węgiel
—jest dokonywany przez kierownika działu górniczego na podstawie opinii rzeczoznawcy.
3. Rodzaje obudowy oraz zasady jej wykonywania określa się w projekcie technicznym lub technologii, o których mowa w §38.
4. Osoby dozoru ruchu zakładu górniczego zapoznają osoby wykonujące obudowę z ustalonym rodzajem obudowy dla danego wyrobiska i sposobem jej wykonywania.
§121. 1. Częstotliwość kontrolowania stanu obudowy wyrobisk jest określana przez kierownika działu górniczego.
2. Kontrola obudowy głównych wyrobisk, w szczególności szybów lub szybików, wlotów do szybów lub szybików, głównych dróg przewozowych oraz wentylacyjnych, jest przeprowadzana raz na kwartał przez osobę wyższego dozoru ruchu zakładu górniczego wyznaczoną przez kierownika ruchu zakładu górniczego.
3. Kontrola stanu obudowy szybów lub szybików bez przedziału drabinowego, wyposażonych w pomocniczy wyciąg szybowy z przewoźną maszyną wyciągową, jest przeprowadzana w sposób i z częstotliwościami określonymi przez kierownika mchu zakładu górniczego, z uwzględnieniem wyników badania stanu technicznego obudowy oraz wyników poprzednich kontroli. Kontrolę przeprowadza się nie rzadziej niż co 12 miesięcy.
4. Kontrola stanu obudowy szybów lub szybików z przedziałem drabinowym niewyposażonych w górniczy wyciąg szybowy jest przeprowadzana w sposób i z częstotliwościami określonymi przez kierownika mchu zakładu górniczego, z uwzględnieniem wyników badania stanu technicznego obudowy oraz wyników poprzednich kontroli. Kontrolę przeprowadza się nie rzadziej niż co 12 miesięcy.
5. Sposób i częstotliwość kontroli obudowy szybów lub szybików do odwadniania za pomocą pomp głębinowych jest określana przez kierownika mchu zakładu górniczego z uwzględnieniem wyników badania stanu technicznego obudowy oraz wyników poprzednich kontroli.
6. Kontrole pomiary geometrii obudowy szybów i szybików są dokonywane przez mierniczego górniczego w terminach określonych przez kierownika mchu zakładu górniczego, w zależności od warunków lokalnych, nie rzadziej niż co 5 lat.
7. Badania stanu technicznego obudowy szybów i szybików są wykonywane przez rzeczoznawcę nie rzadziej niż co 5 lat. W trakcie tych badań rzeczoznawca:
1) uwzględnia w szczególności:
a) monitoring hydrogeologiczny i geofizyczno-geotechniczny,
b) wyniki pomiarów geometrii obudowy przeprowadzone przez mierniczego górniczego,
c) wpływ dokonanej i projektowanej eksploatacji górniczej na powierzchnię, a w szczególności powstałe deformacje nieciągłe
2) wykonuje:
a) badania nieniszczące,
b) badania niszczące próbek pobranych z obudowy z określeniem miejsca, z którego zostały pobrane.
8. Ekspertyza opracowana przez rzeczoznawcę zawiera wyniki badań i ocenę stanu technicznego obudowy z określeniem zakresu zabezpieczeń i napraw, prognozy zużycia obudowy oraz warunków dalszej eksploatacji.
§122. 1. Dopuszcza się wykorzystywanie obudowy wyrobiska do:
1) zawieszenia, podnoszenia lub przesuwania maszyn, urządzeń i materiałów, których ciężar nie spowoduje obciążeń dynamicznych, w szczególności kabli elektrycznych z osprzętem, lutniociągów z wentylatorami i rurociągów;
2) podnoszenia, przesuwania i zawieszania maszyn, urządzeń i materiałów, które mogą spowodować obciążenia dynamiczne w przypadku wykorzystania:
a) doraźnego — pod warunkiem zastosowania dodatkowej obudowy wzmacniającej oraz uzyskania zgody osoby dozoru górniczego,
b) stałego — zgodnie z opracowaną dokumentacją techniczną po uzyskaniu zgody kierownika działu górniczego.
2. Użycie zestawów obudowy zmechanizowanej wyrobiska do podnoszenia ciężkich elementów wyposażenia ściany jest dopuszczalne. zgodnie z wymaganiami ustalonymi w dokumentacji techniczno-ruchowej.
3. Podwieszanie do pojedynczej kotwi obudowy ostatecznej wyrobiska elementów wyposażenia, o ciężarze większym niż 10 kN lub wywołujących obciążenia dynamiczne jest niedopuszczalne.
4. Maksymalna siła wypadkowa pochodząca od kolejki wraz z ładunkiem i obciążeniem pochodzącym od innych urządzeń, jaką można obciążyć pojedyncze odrzwia obudowy nie przekracza 40 kN. Stosowanie większych obciążeń jest dopuszczalne pod warunkiem przeprowadzenia obliczeń potwierdzających zachowanie stateczności obudowy wyrobiska.
§123. W miejscach niezabezpieczonych obudową jest dopuszczalne przebywanie wyłącznie osób wykonujących obudowę tymczasową lub kotwową.
§124. 1. Obudowę podporową wyrobisk wykonuje się w sposób zapewniający:
1) zabezpieczenie obudową stropu niezwłocznie po jego odsłonięciu;
2) jej odpowiednią stabilność i podporność;
3) wypełnienie przestrzeni między obudową a wyłomem:
4) dodatkowe zabezpieczenie przed przewróceniem stojaków obudowy indywidualnej o wysokości większej niż 3 m.
2. W przypadku pogorszenia się właściwości skał lub zwiększenia ciśnienia górotworu obudowę podporową wyrobisk niezwłocznie się wzmacnia.
§125. 1. Stosowanie samodzielnej obudowy kotwowej w zakładach górniczych wydobywających węgiel kamienny jest dopuszczalne wyłącznie w przypadku gdy:
1) skały stropowe mają średnio ważoną wytrzymałość na jednoosiowe ściskanie (Rc), badaną dla pakietu skał o grubości 3 m wynoszącą nie mniej niż:
a) 15 MPa — dla warstw o budowie płytowej oraz mierzoną szczelinowatość skał stropowych (RQD) wynoszącą nie mniej niż 20%,
b) 10 MPa — dla warstw o budowie masywnej oraz mierzoną szczelinowatość skał stropowych (RQD) wynoszącą nie mniej niż 40%,
2) górotwór jest suchy lub nierozmakający i współczynnik rozmakalności (r) wynosi nie mniej niż 0,8;
3) służy do zabezpieczenia wyrobisk korytarzowych i komorowych o powierzchni przekroju poprzecznego nie większej niż 30 m2 i szerokości wyrobiska nie większej niż 7 m;
4) doboru obudowy kotwowej lub kotwowo-podporowej dokonuje kierownik działu górniczego na podstawie projektu opracowanego przez rzeczoznawcę, zawierającego w szczególności:
a) rozeznanie warunków górniczo-geologicznych,
b) miejsca badań, zasięg rozpoznawania skał i wyniki przeprowadzenia badań górotworu,
c) dobór obudowy kotwowej,
d) sposób wykonania obudowy kotwowej,
e) sposób instalowania i rozmieszczenia wskaźników rozwarstwień,
f) organizację nadzoru i kontroli.
2. Stosowanie obudowy kotwowej do zabezpieczenia wyrobisk w zakładach górniczych wydobywających rudy miedzi, cynku i ołowiu jest dopuszczalne wyłącznie w przypadku gdy:
1) skały stropowe mają średnio ważoną wytrzymałość na:
a) jednoosiowe ściskanie Rc), badaną dla pakietu skał o grubości równej szerokości projektowanego wyrobiska — wynoszącą nie mniej niż 15 MPa,
b) rozciąganie (Rr) —wynoszącą nie mniej niż 2 Mpa;
2) skały mają w strefie przewidzianej do kotwienia w zakładach górniczych wydobywających rudy miedzi średnią podzielność nie mniejszą niż 20 mm i nie wykazują naturalnej skłonności do odspajania się;
3) występujące w zakładach górniczych wydobywających rudy cynku i ołowiu gniazda brekcji nie wykazują skłonności do odpadania:
4) opracowano projekt techniczny, który zawiera w szczególności:
a) klasy stropu ustalone na podstawie badań geomechanicznych przeprowadzonych przez rzeczoznawcę,
b) badania geomechaniczne właściwości skał oraz badania uzupełniające,
c) dobór obudowy kotwowej,
d) zabezpieczenie ociosów,
e) zabezpieczenie stropu wyrobisk w fazie likwidacji,
f) sposób wykonania obudowy kotwowej,
g)
organizację nadzoru i kontroli.
3. W zakładach górniczych, w których nie jest wydobywany węgiel, nie są wydobywane rudy miedzi oraz rudy cynku i ołowiu, stosowanie obudowy kotwowej jest dopuszczalne za zgodą kierownika ruchu zakładu górniczego i na zasadach określonych przez niego.
§126. 1. Rabowanie obudowy wykonuje się zgodnie z instrukcją zatwierdzoną przez kierownika ruchu zakładu górniczego.
2. Rabowanie obudowy wykonują wyłącznie górnicy rabunkarze.
3. Odległość, w jakiej górnicy niezatrudnieni bezpośrednio przy rabowaniu obudowy mogą znajdować się od miejsca rabowania obudowy, jest określana przez przodowego zespołu górników rabunkarzy.
4. Bezpośredni udział przodowego w rabowaniu obudowy jest niedopuszczalny.
§127. 1. Przed przystąpieniem do rabowania obudowy sprawdza się stan obudowy przeznaczonej do rabowania w strefie bezpośrednio z nią sąsiadującej. W przypadku prowadzenia ścian z rabunkiem chodnika lub chodników przyścianowych bezpośrednio za frontem ściany stan obudowy sprawdza się również we wnękach ścianowych i na skrzyżowaniach chodników ze ścianą.
2. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w obudowie rabowanie rozpoczyna się po odpowiednim jej wzmocnieniu.
§128. W trakcie rabowania obudowy roboty górnicze w przyległych wyrobiskach prowadzi się na warunkach określonych przez kierownika ruchu zakładu górniczego.
§129. W wyrobiskach korytarzowych o nachyleniu większym niż 150 rabowanie obudowy z góry na dół jest niedopuszczalne.
………………………………………………………………
-Bielewicz. T, Prus B.,
Górnictwo,
Wydawnictwo Śląsk 1984 r.
- Chudek M., Wilczyński
S., Żyliński R., Podstawy górnictwa, Wydawnictwo Śląsk 1977 r.
- Poradnik górnika,
Wydawnictwo Śląsk 1972 r.
- Korman J. Górnictwo Wydawnictwo
Śląsk 1972 r.
- Kozłowski B.
Zagrożenie Wyrzutami Gazów i Skał w górnictwie węglowym Warszawa – Kraków1980 r.
- Gil H., Świdziński A.
Wyrzuty gazowo-skalne w kopalniach podziemnych Gliwice 1982 r.
- Dzienniki Ustaw